Երկու տասնորդական կոտորակներ բազմապատկելու համար պետք է՝

1) թվերը բազմապատկել`  անտեսելով ստորակետները

2) արտադրյալում աջից ստորակետով անջատել այնքան թվանշան, որքան թվանշան կա ստորակետից հետո երկու կոտորակներում միասին

Բազմապատկենք 11,1 և 0,2 թվերը: Թվերը բազմապատկում ենք՝ անտեսելով ստորակետները: Ստանում ենք՝ 111⋅2=222: Ստորակետով աջից անջատենք երկու թվանշան (յուրաքանչյուր կոտորակում ստորակետից հետո կա մեկական թվանշան՝ միասին կա երկու թվանշան)՝ 11,1⋅0,2=2,22:

Դիտարկենք ևս երկու օրինակ՝

753,4⋅0,01=7,534

0,3⋅20,1=6,03

Եթե արդյունքում ստացվում է ավելի քիչ թվանշան, քան պետք է անջատել ստորակետից հետո, ապա արտադրյալի վերջում կցագրում են զրո կամ մի քանի զրոներ:

753,4⋅0,001=0,7534

41,37⋅0,001=0,04137

0,25⋅0,03=0,0075

Մեծ թվերը բազմապատկելիս կիրառում են «սյունակով» բազմապատկման եղանակը՝

231,2⋅4,5=1040,40=1040,4

Առաջադրանքներ․

1)Կատարե՛ք բազմապատկում․

ա)3,81 • 2,95 =11,2395

բ)16,387 • 0,29 =4,75223

գ)0,782 • 0,55 =0.4301

դ)17,32 • 896,1 =1552,0452

ե)1,11 • 0,32 =0.3552

զ)0,92 • 10,03 =0․96

է)0,1 • 0,001 =0,0001

ը)23,57 • 8,192 =11,128

թ)17,17 • 17,17 =5,202

2)Կատարե՛ք գործողությունները և համեմատե՛ք արդյունքները․

ա)3,76  0,1 < 10,26  0,03

բ)5,71  23 > 2,8 • 45

գ)1,92 • 8,4 < 17,5  0,8

դ)4,25 • 11,1 < 56,8 • 0,2

ե)0,705 • 9,43 < 8,99 • 0,77

զ)0,006 • 1000 > 100 • 0,083

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը).

Մարտ ամսվա ֆլեշմոբի խնդիրներ․

Ընտրի՛ր քեզ հետաքրքրող տարբերակը, լուծի՛ր խնդիրները և պատասխանները լրացրո՛ւ համապատասխան տեղում: Վերջում չմոռանաս սեղմել ներքևի կապույտ կոճակը:

I մակարդակ
II մակարդակ
III մակարդակ
IV մակարդակ
Սովորողներն են առաջակում

On Easter Sunday in the U.K. we eat chocolate eggs!

Even before Easter was celebrated, our ancestors celebrated Spring at a similar time to Easter and eggs were a symbol of new life with Spring being a time to celebrate new life and rebirth.

Առաջադրանքներ․

1)Հաշվե՛ք․

ա)0,377 + 3,409 — 2,1006 =1.6854

բ)12,4589 — 6,27 + 1,395 =7.5839

գ)4,5 + 0,3796 + 1,225 =6.1046

դ)0,1 — 0,01 — 0,001 =0.089

2)Հաշվե՛ք հետևյալ կողմերով եռանկյան պարագիծը․

ա)490 մմ, 48 սմ, 4,7 դմ=144

բ)23 մմ, 3,4 սմ, 0,48 դմ=102

գ)3,5 սմ, 0,38 դմ, 0,041 մ=104

3)Բնակարանն ունի 44,8 մ² ընդհանուր մակերեսով 3 սենյակ։ Մի սենյակի մակերեսը 11,3 մ² է, երկրորդինը՝ 3,5 մ² -ով ավելի։ Գտե՛ք երրորդ սենյակի մակերեսը։

30.0

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)․

1)Հաշվե՛ք․

ա)7,48 + 3,19 + 1,12 + 6,81 =18.6

բ)6,2 + 7,49 + 1,8 + 1,29 =16.78

գ)16,28 + 5,395 — 1,18 — 4,305 =16.19

դ)7,358 + 8,24 — 6,458 — 2,84 =6.3

2)Մի սենյակի մակերեսը 16,3 մ² է, իսկ մյուսինը՝ 1,9 մ² — ով փոքր։ Որքա՞ն է երկու սենյակների ընդհանուր մակերեսը։

17.1

3)Հաշվե՛ք․

ա)5,236 + 4,664 — 2,6 =

բ)4,756 — 2,395 + 1,244 =

Տեսական մասը կրկնեք այստեղ․

Առաջադրանքներ․

1)Հաշվե՛ք․

ա)0,1 — 0,01 =0.09

բ)2,3 — 1,26 =1.04

գ)0,3 — 0,016 =0,284

դ)20,3 — 2,016 =18.284

2)Կատարե՛ք հանում․

ա)3 — 0,1 =2.9

բ)5 — 2,63 =2.37

գ)25 — 10,38 =14.62

դ)102 — 96,24 =5.76

3)Կատարե՛ք գումարում․

ա)-3,244 + 8,01 =4.766

բ)14,62 + (-0,37) =14.25

գ)21,21 + (-4,8) =17.13

դ)-5,3 + 1,72 =7.02

ե)-0,34 + 7,72 =8.06

զ)-0,85 + 9,46 =8.61

4)Հաշվե՛ք ուղղանկյան պարագիծը, եթե․

ա)նրա լայնությունը 2,3 սմ է, իսկ երկարությունը՝ 1,9 սմ-ով մեծ

4.1 սմ

բ)նրա լայնությունը 2,48 դմ է, իսկ երկարությունը՝ 1,6 դմ-ով մեծ

4․08 սմ

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)․

1)Հաշվե՛ք․

ա)6,48 — 2,35 =4․13

բ)7,26 — 3,19 =4․07

գ)2,528 — 1,9 =1․519

դ)7,2 — 3,148 =4․146

ե)6,98 — 3,99 =2․99

զ)7,25 — 3,261 =4․236

2)Կատարե՛ք հանում․

ա)10 — 9,68 =0,32

բ)1 — 0,047 =0․53

գ)24,7 — 2,47 =21․60

դ)1 — 0,36 =0․64

3)Հաշվե՛ք ուղղանկյան պարագիծը, եթե․

ա)նրա երկարությունը 12,1 սմ է, իսկ լայնությունը՝ 4,8 սմ-ով փոքր

7․3 սմ

բ)նրա երկարությունը 18 դմ է, իսկ լայնությունը՝ 4,7 դմ-ով փոքր։

13․3 սմ

Ինչպես և գումարման ժամանակ, հանման գործողությունները հարմար է գրի առնել սյունակով, այսինքն՝ օգտագործել տասնորդական կոտորակների հանման հետևյալ հաշվեկանոնը.

1) Հանելին գրվում է նվազելիի տակ այնպես, որ հանելիի ստորակետը և թվանշանները լինեն նվազելիի ստորակետի և համապատասխան կարգերում գրված թվանշանների տակ։

2) Կոտորակների միջև դրվում է հանման նշանը, և ներքևում գիծ է տարվում։

3) Ստորակետներն անտեսվում են, և կատարվում է համապատասխան բնական թվերի հանում։

4) Գծի տակ գրված թվի գրառման մեջ ստորակետ է դրվում նվազելիի և հանելիի ստորակետների տակ։

Այս հաշվեկանոնը կարելի է կիրառել նաև այն դեպքում, երբ երկու կոտորակներում ստորակետից հետո տարբեր քանակներով թվանշաններ կան։ Դրա համար համապատասխան կոտորակի գրառման վերջում նախապես կցագրվում են պակասող քանակով զրոներ։ Ենթադրենք՝ պետք է 0,7‐ից հանել 0,381։
0,7‐ին երկու զրո կցագրելով՝ կստանանք 0,700։ Այժմ կարող ենք կիրառել հաշվեկանոնը։
0,700
—
0,381
——-
0,319

Եթե նվազելին կամ հանելին բնական թիվ է, ապա նրա գրառումից հետո դրվում է ստորակետ, և հանումը կատարվում է տասնորդական կոտորակների հանման հաշվեկանոնի համաձայն։

Այժմ արդեն կարող ենք ձևակերպել տարբեր նշաններ ունեցող տասնորդական կոտորակների գումարման կանոնը։ Տարբեր նշաններով երկու տասնորդական կոտորակներ գումարելու համար պետք է այդ կոտորակների բացարձակ արժեքներից ավելի մեծից հանել ավելի փոքրը և ստացված կոտորակից առաջ դնել ավելի մեծ բացարձակ արժեք ունեցող գումարելիի նշանը։

Հաշվի առնելով այս կանոնը՝ կարելի է ձևակերպել տասնորդական կոտորակների հանման ընդհանուր կանոնը։

Մի տասնորդական կոտորակից մեկ ուրիշ տասնորդական կոտորակ հանելու համար պետք նվազելիին գումարել հանելիին հակադիր թիվը։

Օրինակ` (–0,2) – (–0,1) = (–0,2) + 0,1 = –(|–0,2| – |0,1|) = –(0,2 – 0,1) = –0,1:

Առաջադրանքներ.

1) Կատարե՛ք հանում.

ա) 3,56 – 2,14 =1.42

բ) 81,22 – 53,12 =28.10

գ) 111,782 – 65,327=46.455

դ) 17,1 – 8,256 =8.844

ե) 0,625 – 0,1 =0,525

զ) 7,35 – 6,35 =1.00

2) Ինչքանո՞վ է 27,38 մ-ը մեծ 13,81 մ‐ից։

13,57

3) Գտե՛ք արտահայտության արժեքը.

ա) (0,241 – 0,15) ⋅ 100 + (3,72 + 14,25) ⋅ 10 =270.7

բ) (56,37 – 43,21) ։ 10 – (2,36 – 2,01) ։ 100 =0,00966

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)․

1) Կատարե՛ք հանում.

ա) 1,037 – 1 =0,037

բ) 3,263 – 2 =2,263

գ) 8,002 – 8 =0,002

դ) 11,397 – 9 =2,397

ե) 107,03 – 56 =51,03

զ) 34,56 – 29 =5,56

2) Ուղղանկյան կողմերի երկարությունները 6,37 դմ և 10,01 դմ են։ Ուղղանկյան մեծ կողմը փոքրացրել են 3,2 դմ-ով, իսկ փոքր կողմը՝ 5,5 դմ-ով։ Որքա՞ն է ստացված ուղղանկյան պարագիծը։

10,01-3,2=6,81

6,37-5,5=0,87

3) Գտի՛ր *-ը.

ա) 7,86 + 2,15 = 10,05

բ) 43,19 + 2,95 = 45,114

գ) 117,18 – 78,939 = 38,241

դ) 53,27 + 36,73 = 90